Wespazjan Hieronim Kochowski - poeta z Waśniowa

Wespazjan Hieronim Kochowski herbu Nieczuja - poeta pochodzący spod Waśniowa jest uważany za jednego z najwybitniejszych twórców okresu baroku. Urodził się w 1633 r. w Dąbrowie nad Dobruchną, w pobliżu Waśniowa. Pochodził z rodziny szlacheckiej, jego ojciec Jan Kochowski był sekretarzem królewskim, człowiekiem wykształconym i dobrym gospodarzem. Wespazjan, najstarszy z pięciorga rodzeństwa, pierwsze nauki pobierał w Kolegium Nowodworskim w Krakowie. Od roku 1651 do 1660 służył w wojsku, brał m.in. udział w potopie szwedzkim, w czasie którego walczył pod Warką, Gnieznem, Warszawą. W 1658 roku poeta ożenił się z Marianną Misiowską i osiadł w rodzinnym Gaju pod Waśniowem. Prawdopodobnie w tym czasie założył stowarzyszenie szlacheckie „Rzeczpospolitą Waśniowską". Po opuszczeniu rodzinnego Gaju osiadł w majątku pod Szczekocinami. Tam przyszedł na świat upragniony syn poety Franciszek Hieronim. Wespazjan zostaje pracownikiem kancelarii królewskiej, a następnie sędzią kapturowym i skarbnikiem powiatu lelowskiego. Po śmierci żony, żeni się powtórnie i całkowicie oddaje się swojemu ulubionemu zajęciu- pracy literackiej. Jego wielkie dzieło w języku łacińskim „Anhales" (Roczniki) przedstawia dzieje Polski od wybuchu wojny kozackiej aż do zwycięstwa nad Turkami pod Chocimiem i śmierci Michała Korybuta Wiśniowieckiego. W dowód uznania za wszechstronną działalność, a w szczególności za prace historio-graficzne król Jan III Sobieski zabiera go na wyprawę wojenną pod Wiedeń, gdzie otrzymuje od króla urząd Wojskiego generała. Opis całej wyprawy upamiętnił w dziele „Commentarius belli adversus Turcus", a zwycięstwo króla Sobieskiego w poemacie „Dzieło Boskie albo Pieśni Wiednia Wybawionego". Ostatnim wielkim dziełem Kochowskiego, w którym podsumował swoją twórczość poetycka i historiograficzną była „Psalmodia polska", napisana w 1695 r. Wespazjan Kochowski zmarł w 1700 r. w Krakowie. Mało kto wie, że H. Sienkiewicz swoją „Trylogię" napisał właśnie w oparciu o roczniki Kochowskiego, które powstały z osobistych przeżyć poety bądź z opowieści uczestników zdarzeń i oryginalnych dokumentów. Wespazjan Kochowski był także pierwszym autorem, który w sposób zamierzony wprowadził do literatury nie tylko elementy kulturowo-krajobrazowe naszego regionu ale także pojęcie Gór Świętokrzyskich, Świętego Krzyża czy nazwę miejscowości Waśniów.

W 2000 r. w trzechsetną rocznicę śmierci Wespazjana Kochowskiego, z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Waśniowa w kościele parafialnym została odsłonięta tablica, upamiętniająca postać poety Waśniowa.